LOWE
Lokalny Ośrodek Wiedzy i Edukacji w Proszeniu
Centrum rozwoju, integracji i edukacji dla społeczności lokalnej
Lokalny Ośrodek Wiedzy i Edukacji (LOWE), który powstał z inicjatywy Stowarzyszenia w 2020 roku przy Szkole Podstawowej w Proszeniu, to określenie odnoszące się do szkoły jako miejsca, w którym organizuje się edukację pozaformalną i nieformalną dla osób dorosłych. LOWE wykorzystuje potencjał szkoły, jej zasoby, instytucje lokalne i współpracę ponadlokalną do utworzenia oferty uczenia się osób dorosłych, która opiera się nie na programach nauczania
i podręcznikach, ale na diagnozie aktualnych potrzeb i umiejętności potencjalnych uczestników i dzięki temu jest ofertą „szytą na miarę”.
LOWE to nowoczesna metoda edukacji osób dorosłych w zakresie rozwijania kompetencji podstawowych, pozwalających na rozwój osobisty oraz całej wspólnoty. LOWE jest określeniem nowej roli, którą szkoły mogą pełnić w aktywizowaniu dorosłych i społeczności lokalnej na rzecz rozwoju umiejętności stanowiących podstawę dla uczenia się przez całe życie, w szczególności na obszarach defaworyzowanych, oddalonych od dużych ośrodków miejskich.
Pierwsze LOWE powstały w latach 2017-2020 w ramach dwóch pilotażowych edycji Programu grantowego Ministerstwa Edukacji Narodowej. Fundacja Małopolska Izba Samorządowa, będąc operatorem w obu edycjach, utworzyła w 11 województwach 35 LOWE (łącznie powstało 150 LOWE na terenie całego kraju).
Wokół idei LOWE powstały nowe inicjatywy i projekty, które mają na celu wspieranie LOWE w rozwijaniu ich działalności, ale też wzmacnianiu nowej roli, którą szkoły prowadzące LOWE mogą pełnić w aktywizowaniu dorosłych i społeczności lokalnej na rzecz rozwoju umiejętności stanowiących podstawę dla uczenia się przez całe życie.
Głównym celem działalności LOWE jest nawiązanie do idei uczenia się przez całe życie, która dotyczy uczenia się w różnych formach i miejscach oraz na wszystkich etapach życia.
Na podstawie przeprowadzonej diagnozy oraz zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami mieszkańców lokalnego środowiska organizowane są warsztaty, szkolenia, wyjazdy edukacyjne, które pozwalają zdobyć nowe umiejętności, kompetencje i doświadczenie albo po prostu spotkać się w gronie osób o tych samych zainteresowaniach. Oferta zajęć jest na bieżąco aktualizowana i wynika z inicjatyw oddolnych, by każda zainteresowana grupa dorosłych gminy/powiatu czy województwa mogła skorzystać ze wsparcia.
LOWE przy Szkole Podstawowej w Proszeniu powstał w ramach projektu realizowanego
w okresie VI 2020 - VI 2021, który został dofinansowany z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014- 2020 Oś priorytetowa II, Działanie 2.14. Uruchomienie i prowadzenie Lokalnego Ośrodka Wiedzy i Edukacji, w tym udzielenie wsparcia w procesie aktywizacji osób dorosłych poprzez organizację szkoleń, warsztatów, wyjazdów edukacyjnych i innych działań zgodnie ze zdiagnozowanymi potrzebami i oczekiwaniami osób dorosłych.
Sam projekt przyczynił się do:
1. Poprawy sytuacji osobistej, społecznej i zawodowej osób dorosłych zamieszkujących gminę Wolbórz/Powiat Piotrkowski poprzez:
• wzrostu motywacji osób dorosłych do podejmowania działań w kierunku rozwijania swoich zdolności, umiejętności podstawowych i kompetencji kluczowych ustanowionych zaleceniem Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 18 grudnia 2006 w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie,
• poprawy sytuacji życiowej osób dorosłych i wzrostu poczucia własnej wartości
• wzajemnej integracji społeczności lokalnej (gminy i powiatu) poprzez udział w zaproponowanych działaniach i aktywnościach o charakterze edukacyjno – integracyjnym
2. Poprawy i wsparcia lokalnego rozwoju społecznego poprzez:
• integrację lokalnych instytucji i podmiotów na rzecz promowania idei uczenia się przez całe życie
• aktywizacji środowiska lokalnego na rzecz rozwoju umiejętności osób dorosłych
• współpracę i wymianę doświadczeń szkoły z innymi ośrodkami działającymi w sieci LOWE.
W ramach działań projektowych przeprowadzono szereg aktywności skierowanych bezpośrednio różnorodnych grup, jak np. do kobiet: warsztaty i konsultacje indywidualne z psychologiem, warsztaty "Piękna kobieta", Kobiecy weekend - weekend kreatywnych wyzwań, miłego odprężenia oraz ciekawych pogawędek w kobiecym gronie.
W ofercie LOWE dla mieszkańców Gminy Wolbórz i Powiatu Piotrkowskiego znalazły się także zajęcia sportowe nordic walking „Jesteśmy aktywni! Trzymamy formę!”, warsztaty kompetencji rodzicielskich „Super Rodzic” zorganizowane we współpracy z MOPS w Wolborzu oraz mikołajkowe warsztaty scrapbookingu, czyli tworzenia kart i boksów świątecznych.
LOWE przy Szkole Podstawowej w Proszeniu to:
Ośrodek w ramach prowadzonych działań zapewnia uczestnikom niezbędny sprzęt sportowy, pakiet materiałów do zajęć, drobny poczęstunek i fachową opiekę instruktorską.
Udział uczestników we wsparciu LOWE jest bezpłatny.
Doświadczenia z prowadzenia Lokalnego Ośrodka Wiedzy i Edukacji
W 2017 roku pojawiła się w Polsce inicjatywa tworzenia Lokalnych Ośrodków Wiedzy i Edukacji, czyli LOWE. Wkrótce pojawiły się konkursy ubiegania się o granty na ten cel.
Jako prezes stowarzyszenia prowadzącego małą wiejską szkołę zapaliłam się do stworzenia takiego ośrodka. Mam bardzo aktywny zespół, którego nie trzeba było zbyt długo przekonywać. Wspólnymi siłami przygotowaliśmy wniosek konkursowy i… udało nam się. Zaczęliśmy w 2020 roku. Początek był bardzo trudny, bo przypadł na czas pandemii.
Koncepcja LOWE nawiązuje do idei uczenia się przez całe życie (lifelong, lifewide learning – LLL). Dlatego oprócz działań skierowanych do uczniów, zajęliśmy się również organizacją zajęć dla dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem seniorów. W praktyce znalazło się wiele okazji do integracji międzypokoleniowej.
W środowisku wiejskim bardzo aktywne są koła gospodyń wiejskich i ochotnicze straże pożarne. Nie planowaliśmy ich zastąpić czy też odizolować od naszej działalności. Wręcz przeciwnie, nastawiliśmy się na współpracę z już istniejącymi organizacjami pozarządowymi. Mimo iż nasza siedziba znajdowała się w małej wsi, staraliśmy się dotrzeć z ofertą do jak najszerszego grona osób. Udało nam się, gdyż uczestnikami zajęć były osoby z terenu całego powiatu oraz pobliskiego miasta. We wniosku jako grupę docelową przyjęliśmy dwieście osób, tymczasem w działaniach udział wzięło ponad trzysta. To oprócz pozytywnych informacji zwrotnych wymierny sukces naszych działań.
Założeniem LOWE było prowadzenie zajęć w szkole, we współpracy ze szkołą. Ma to swoje uzasadnienie, dobre strony, ale też może być źródłem trudności. Zaletą funkcjonowania LOWE w placówce oświatowej jest łatwiejszy dostęp do grup docelowych, rodziców, dziadków czy choćby starszego rodzeństwa. Prościej jest również stworzyć zajęcia międzypokoleniowe. Szkoły dysponują różnym sprzętem typu projektory, głośniki, sale gimnastyczne, boiska, co stwarza możliwość organizacji bardzo różnych aktywności, a zazwyczaj organizacje pozarządowe (w mniejszych miejscowościach) takiego zaplecza nie posiadają.
Jednak problemem może być właśnie ta baza. W mniejszych miejscowościach nauka w szkołach odbywa się najczęściej w godzinach dopołudniowych. Organizacja zajęć popołudniowych wymaga zmiany organizacji pracy – ktoś musi szkołę zamknąć (lub otworzyć), uruchomić sprzęt, posprzątać sale po zajęciach. Czasami najlepszym terminem zajęć jest sobota lub niedziela, a to dzień wolny dla pracowników. Nie każdy dyrektor, czy jego kadra, jest gotowy na dodatkową pracę z tym związaną. Korzyści ze współpracy w perspektywie długofalowej są obopólne, ale początki bywają trudne. W naszym przypadku było łatwiej, gdyż stowarzyszenie jest organem prowadzącym szkołę. Nie musieliśmy pokonywać wielu barier, które czasami mają placówki podlegające samorządom.
Z mojego doświadczenia wynika, że działalność LOWE jest bardzo pożądana właśnie w mniejszych miejscowościach. Duże miasta dysponują dość bogatą ofertą działań i wydarzeń dla dorosłych, również dla seniorów. W mniejszych, jak działa jeden uniwersytet trzeciego wieku, to już jest sukces. We wsiach koła gospodyń czynią dużo dobrego, ale specyfika ich działalności oraz różne konkursy rywalizacji – np. na najpiękniejszy wieniec dożynkowy czy najsmaczniejszą potrawę nie sprzyjają integracji między mieszkańcami poszczególnych miejscowości.
Nasz LOWE był otwarty dla wszystkich, Nie uzależnialiśmy udziału w zajęciach od przynależności do jakiejkolwiek organizacji czy miejsca zamieszkania. Integracja uczestników wynikła z samego faktu dostępności dla wszystkich. Jedynym ograniczeniem była liczba miejsc na poszczególnych zajęciach, tu decydowała najczęściej kolejność zgłoszeń.
Wachlarz zajęć był niezwykle szeroki, obejmował zajęcia stacjonarne jak kursy z podstawy obsługi komputera, ale też wyjazdy edukacyjne (np. „Kultura Dolnego Śląska”). Bazując na ścisłej współpracy ze szkołą prowadzoną przez stowarzyszenie, zorganizowaliśmy warsztaty na temat kompetencji rodzicielskich „Super rodzic”. To może być przykładem korzyści, jakie z funkcjonowania LOWE odniosła placówka oświatowa.
Patronami szkoły są Mira i Tadeusz Sygietyńscy, co zainspirowało nas do odwiedzin w siedzibie zespołu „Mazowsze”. Nie była to „zwykła wycieczka”. Wyjazd miał charakter edukacyjny, bo uczestnicy brali udział w zorganizowanych dla nich warsztatach. Stał się również przykładem zajęć międzypokoleniowych, gdyż pojechali zarówno uczniowie szkoły, jak i dorośli słuchacze oraz seniorzy.
Dużym powodzeniem cieszył się „Art Tydzień” połączony z piknikiem, gdzie mogliśmy pokazać między innymi stworzone w czasie trwania projektu prace (np. koronki, albumy wykonane metodą scrabookingu). Boisko szkolne na ten czas stało się salonem wystawowym i zgromadziło wielu odwiedzających nawet z dość odległych miejscowości.
Różnorodność działań wymagała dużo kreatywności, pracy, zaangażowania wielu członków stowarzyszenia i wolontariuszy, jednak było warto. Zyskaliśmy nowych współpracowników, poszerzyliśmy kontakty nie tylko w lokalnym środowisku.
Doświadczenia z prowadzenia LOWE miałam okazję zaprezentować podczas konferencji w Katowicach zorganizowanej przez FRSE, która odbyła się 22 i 23 kwietnia tego roku. Inicjatywę tworzenia takich ośrodków kształcenia pozaformalnego uważam za bardzo potrzebną i korzystną. Zaobserwowaliśmy, że w zajęciach wzięło sporo ludzi, którzy wcześniej nie byli zbyt aktywni. Działania, które proponowały okoliczne koła gospodyń czy ochotnicze straże pożarne, nie do końca odpowiadały ich potrzebom i zainteresowaniom. Bardziej atrakcyjne zajęcia organizowane przez różne instytucje i firmy wymagały większych nakładów finansowych czy wyjazdu do miasta. Część uczestników stanowiły osoby o niskich dochodach, samotne, z problemami zdrowotnymi, więc w pewien w sposób wykluczone. Nasz LOWE dał im możliwość rozwijania umiejętności czy odkrycia talentów, sprzyjał też integracji tej pokoleniowej i tej międzypokoleniowej.
Zespół, który zajmował się koordynacją i organizacją działań również sporo się nauczył. Przede wszystkim pracy zespołowej, ale także takich umiejętności jak diagnozowanie potrzeb, ewaluacja działań czy promocja. Tytuł, który wybrałam dla tego artykułu, jest odzwierciedleniem nie tylko moich odczuć, ale wszystkich osób zaangażowanych w organizację i udział w zajęciach – my po prostu love LOWE.
Otwarci na LOWE
Lokalne Ośrodki Wiedzy i Edukacji (LOWE) to sposób na wspieranie rozwoju kompetencji osób dorosłych – zwłaszcza z obszarów defaworyzowanych. Placówki te realizują w praktyce ideę uczenia się przez całe życie, a naczelną zasadą ich działania jest to, że powstają i funkcjonują przy szkołach. Pozwala to osiągnąć efekt synergii, czyli wzajemnego wzmacniania motywacji dzieci, młodzieży i dorosłych do rozwoju.
Inicjatywa LOWE redefiniuje rolę szkoły, nadając jej nową misję i otwierając na członków lokalnej społeczności – niezależnie od ich wieku. Uruchamiając Ośrodek, szkoła poszerza swoje zadania o obszar edukacji nieformalnej i pozaformalnej osób dorosłych – oferta LOWE skierowana jest bowiem m.in. do rodziców uczniów, którzy często mają nieadekwatne kompetencje, a jednocześnie odczuwają potrzebę ich uzupełnienia lub zdobycia nowych umiejętności. Szkoła zaczyna też odgrywać istotną rolę w reagowaniu na wyzwania demograficzne: depopulację, starzenie się społeczeństwa i rosnące koszty utrzymania instytucji edukacyjnych. Dzięki temu placówki mogą nadal pełnić ważną funkcję w życiu społeczności, co może pozwolić im na uniknięcie likwidacji np. z powodu malejącej liczby uczniów. Krótko mówiąc, inicjatywa LOWE w prosty, a zarazem odważny sposób zmienia myślenie o doskonaleniu i podnoszeniu kompetencji.
Drugie życie szkoły
Pierwsze LOWE powstały w ramach programów pilotażowych MEN z lat 2016–2018 oraz 2019–2022. Dobrym przykładem tego, jak bardzo zmieniły lokalną rzeczywistość – zwłaszcza w środowiskach wiejskich – jest Szkoła Podstawowa im. Miry i Tadeusza Sygietyńskich w Proszeniu (woj. łódzkie). Dzięki inicjatywie placówka zyskała drugie życie: przed południem skupiała się na uczniach, a po lekcjach otwierała drzwi dla dorosłych mieszkańców.
– Wachlarz zajęć był niezwykle szeroki. Organi-zowaliśmy kursy komputerowe, wyjazdy edukacyjne, jak np. „Kultura Dolnego Śląska”, czy warsztaty kompetencji rodzicielskich „Super rodzic”. Wszystko bazowało na ścisłej współpracy szkoły z lokalną społecznością – opowiada Iwona Czapla, prezes Stowarzyszenia na rzecz Szkoły w Proszeniu (formalny organizator i prowadzący LOWE w tej miejscowości).
Podobnie było w Świętajnie (woj. warmińsko-mazurskie), gdzie w projekt włączyła się Szkoła Podstawowa im. Ignacego Krasickiego. – Choć nasza gmina jest niewielka, ma ogromny kapitał społeczny. Od początku wiedzieliśmy, że to środowisko naprawdę potrzebuje miejsca takiego jak LOWE, czyli przestrzeni do nauki, rozwoju osobistego i budowania relacji międzyludzkich – wspomina Halina Bogdańska, nauczycielka i koordynatorka działań LOWE w Świętajnie.
Tutaj oferta była jeszcze szersza: niemal tysiąc godzin warsztatów i kursów – od księgowości i przedsiębiorczości, przez rękodzieło, kosmetykę i kuchnię, po recykling i spotkania z fizjoterapeutą. Odbiorcami byli rodzice uczniów, osoby bezrobotne, seniorzy, rolnicy i mieszkańcy o niskich kwalifikacjach.
– Nasze zajęcia były szyte na miarę i odbywały się w całej gminie. Organizowaliśmy je w świetlicach, szkołach, remizach czy klubach seniora. To pokazało, że nawet w małej gminie można robić rzeczy ważne – trzeba tylko stworzyć warunki i dać ludziom impuls do działania – dodaje Bogdańska.
Po zakończeniu edycji pilotażowych programu szkoły w Proszeniu i Świętajnie nie zamknęły swoich drzwi, lecz kontynuowały przedsięwzięcia edukacyjne i integracyjne. Od jesieni 2024 r. placówka w Świętajnie realizuje nowy etap działalności w ramach programu Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur 2021–2027.
Jak przystąpić do projektu?
Obecnie na terenie całego kraju działają w sumie 143 Ośrodki, a ich liczba systematycznie rośnie. Lokalne Ośrodki Wiedzy i Edukacji powstają głównie dzięki wsparciu w ramach instrumentu Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej pełni funkcję Instytucji Koordynującej Umowę Partnerstwa EFS w tym zakresie, natomiast w regionach są ogłaszane konkursy na działania dotyczące LOWE .
Aby złożyć wniosek w konkursie, należy śledzić ogłoszenia na stronie Funduszy Europejskich, przygotować wymagane dokumenty i złożyć je elektronicznie zgodnie z zasadami naboru.
Dodatkowo rozwój sieci LOWE wspierany jest przez FRSE i MEN w ramach projektu „Rozwój współpracy i koordynacji w zakresie uczenia się przez całe życie”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus.
